به نقل از «آفتاب»

یادداشت سعید حجاریان؛ بحران دولت سازی و ملت سازی

تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۷۰۵۷۹

آفتاب‌‌نیوز :

سعید حجاریان نوشت: 

مدت‌هاست بر سر این‌که آیا جمهوری اسلامی نماینده و نمایانگر ایران است یا خیر، دعواهایی میان پوزیسیون و اپوزیسیون به‌وجود آمده است. در این یادداشت ضمن طرح و مقایسه دیدگاه‌های طرفین، در مقام علت‌یابی به این موضوع می‌پردازم که اساساً چرا چنین دعوایی به‌وجود آمده و دائماً هیزم آن گداخته‌تر می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش مشق نو، یادداشت را با طرح پرسشی آغاز می‌کنم و آن این‌که آی‌آر (IR) مخفف چیست؟ آی‌آر را می‌توان به دو معنا به کار برد. یکی دو حرف اول واژه ایران (Iran) و دیگری، جمهوری اسلامی (Islamic Republic). وقتی از ایران سخن می‌گوییم به سرزمین و مردم آن اشاره داریم و وقتی می‌گوییم جمهوری اسلامی ساخت سیاسی و حقوقی حاکم بر این سرزمین منظور ماست.

لذا افرادی که در محاورات سیاسی شرکت می‌کنند تعمد دارند که بگویند منظورشان کدام آی‌آر است. مثلاً اپوزیسیون مقید است که معنای اول را افاده کند و به سرزمین و مردم ایران ارجاع دهد و فوراً با آی‌آر دوم فاصله‌گذاری کند. از آن طرف، عده‌ای در داخل معتقدند اصل بر آی‌آر دوم است و آی‌آر اول –گرچه اهمیت دارد- اما به اندازه دولت و ساخت سیاسی موجود اهمیت ندارد.

از این رو گاهی می‌شنویم که از رفتن خوزستان و نگه داشتن عمق استراتژیک سخن گفته می‌شود. یعنی معتقدند چه باک که ایرانی از ایران برود و جای‌اش را به جمعیت مهاجر بدهد که بر آن فایده‌هایی نیز مترتب است.

می‌دانیم هر کشوری در سازمان ملل علامت خاصی دارد. در مورد بعضی کشورها رژیم و سرزمین غیرقابل‌ تفکیک‌اند. مثلاً زمانی‌که به عربستان سعودی و علامت آن (SA) می‌نگریم، ترکیب جدایی‌ناپذیر خاندان آل سعود و سرزمین عرب را می‌بینیم.

در مقابل زمانی‌که به ایران و مخفف آن (IR) می‌نگریم، کشور ایران از آن مستفاد می‌شود فارغ از نظام سیاسی‌ای که بر آن حکمفرماست. در نتیجه نمی‌توان نام ایران را به هیچ‌یک از نظام‌های سیاسی پیوند زد.

اما درباره جمهوری اسلامی. جمهوری اسلامی گاه می‌تواند صفت ایران باشد و گاه مضاف الیه. کما این‌که برای پاکستان و موریتانی نیز چنین است. ‌نتیجه این‌که می‌توان جمهوری اسلامیِ بدون ایران داشت مانند پاکستان و موریتانی، و از دیگر سو می‌توان ایران را داشت و هر رژیم سیاسی دیگر.

لازم است درباره ترکیب جمهوری اسلامی نیز توضیحاتی بدهم. در این ترکیب، جمهوری موصوف و اسلامی صفت است و بنابراین ما با ترکیبی وصفی مواجه هستیم. مانند ترکیب «گل سرخ» که سرخ بودن صفت گل است. یعنی نمی‌توان صفت را طوری معوج و تحریف کرد که در موصوف اخلال پیش آید. چنان‌که نمی‌توانیم از لیوانِ تخت سخن بگوییم زیرا ظرفیت آن از میان رفته است.

اما متأسفانه تفسیرها و اعمال اقتدارگرایانه به‌نحوی بوده که در موصوف اخلال ایجاد شده است. به عبارتی اسلام به‌نحوی تعریف شده که جمهوریت را زیر ضرب برده است و متأسفانه این امر به خود جمهوری نیز سرایت پیدا کرده است.

جمهوری آن‌گونه که افلاطون می‌گوید، معادل res publica است. یعنی امر عمومی که فقط در سپهر همگانی قابل حصول است و مقابل آن امر خصوصی یا res privitas قرار دارد. اگر جمهوری لاجمهور شد و مردم از عرصه عمومی خارج شدند و عرصه عمومی فردی شد دیگر امر سیاسی ممتنع می‌شود.

فی‌الواقع برخی از تفاسیر از جمهوری خلاف آن چیزی است که در پاریس وعده داده شده است؛ جمهوری به معنای متعارف کلمه.

به دلیل سلسله اقدامات اینک آی‌آر دوم بسیار مغشوش و غیرقابل اعتماد شده است اما آی‌آر اول که با خاک و خون پیوند دارد، همچنان قابل اعتماد است زیرا سرزمین ایران و ایرانیان کاملاً انضمامی هستند. لذا اپوزیسیون تعمد دارد به همین امر انضمامی بچسبد و در نتیجه همواره فاصله خود را از آی‌آر دوم حفظ می‌کند.

اما آیا ممکن است روزی از آی‌آر اول یعنی «ایران» سلب معنا شود؟ مخالفان جمهوری اسلامی می‌گویند با تداوم این نظام سیاسی تدریجاً ایران از بین خواهد رفت. یعنی مردم ایران بر اثر فشارهای وارده ناگزیر از مهاجرت خواهند شد و به دلیل ضعف دولت مرکزی و طمع ایران‌ستیزان بخش‌هایی از ایران جدا خواهد شد. یعنی کاری که شاه صفی، شاه طهماسب و شاه عباس و حتی، آقا محمدخان برای وحدت سرزمین کردند به باد خواهد رفت. یعنی هدر رفتن خاک و خون.

در طرف مقابل، طرفداران جمهوری اسلامی می‌گویند در صورت نبود ما ایران، ایرانستان می‌شود و شاهد می‌آورند که در زمان حمله صدام به ایران، این روحانیت و ایدئولوژی شیعه بود که با بسیج مردم توانست وحدت سرزمینی را حفظ کند و تأکید می‌کنند در صورت نبودشان تنها کشور شیعه دنیا از بین خواهد رفت و شاید، این‌که می‌بینیم بسیاری از علمای قم حتی آن‌ها که وابستگی حکومتی ندارند، در مقابل وقایع و رویدادها سکوت پیشه می‌کنند، به همین خاطر است.

اما اساساً چرا چنین پرسشی گریبان ما را گرفته است؟

تضاد فوق‌الذکر ما را به فاصله میان ملت و دولت، و صعوبت nation-state ارجاع می‌دهد. زمانی‌که در غرب از جمهوری سخن می‌رود، به قراردادی اشاره می‌شود که براساس آن مردم سرزمین از درون خود دولتی را برای اداره امر عمومی برگزیده‌اند و در عین حال بر بقای امر خصوصی تأکید دارند. مانند مالک آپارتمانی در یک مجتمع مسکونی که برای اداره مشاعات حق شارژ ماهیانه می‌پردازد، در انتخابات مدیر ساختمان مشارکت فعالانه دارد و در عین حال از حریم خصوصی برخوردار است.

زمانی‌که در توازن این قرارداد اختلال ایجاد شود دو امر ملت‌سازی (nation-building) و دولت‌سازی (state-making) با بحران مواجه می‌شود و به همان میزانی که دولت‌سازی دشوار می‌شود، چسب همبستگی ملی نیز از میان می‌رود. چنانکه امروز، دیگر مشکل کشور نه فقدان پروژه دولت‌سازی بلکه قطبی‌شدن جامعه و درگیری‌های درون ملت است.

در چنین شرایطی بیش از پیش باید نگران ایران بود چرا که از یک‌سو سلسله‌‌ای از مقاومت‌های مدنی را شاهد هستیم و از سوی دیگر، قوانین و کنش‌هایی که جملگی میل به اعمال فشار بیشتر به جامعه می‌کنند. مادامی‌که ادبیات قرارداد بین ملت و دولت احیاء و این عقد –چه به صورت وکالت و چه استخدام- برقرار نشود محال است که جمهوری در ایران پابگیرد.

از این رو مشکل دولت و ملت و تقابل دو آی‌آر پابرجا خواهد ماند و بیش از گذشته به ایران صدمه خواهد زد. مگر آن‌که قید جمهوریت را بزنند و به ماقبل آن یعنی سلطنت مطلقه بازگردند.

منبع: آفتاب

کلیدواژه: سعید حجاریان جمهوری اسلامی دولت سازی آی آر دوم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۷۰۵۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

 واکنش اصلاح‌طلبان به سخنان نصیری درباره اتحاد شاهزاده و تاجزاده؛ تکرار یک شوخی بی‌مزه است | ارتباطی به جریان اصلاحات ندارد | واقعا یک توهم است

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از خبرنامه دانشجویان ایران، در پی اظهارات اخیر مهدی نصیری در مصاحبه با تلویزیون بی‌بی‌سی وی خواستار آن شد که اپوزیسیون شکاف بین مصطفی تاج‌زاده و رضا پهلوی را با یک اتحاد پر کند. او مدعی است که پادشاهی مشروطه و جمهوری‌خواهی می‌توانند متحد شوند؛ مطرح شدن این موضوع که شکاف بین تاج زاده و شاهزاده باید برداشته شود و همچنین این ادعا که جریان اصلاحات از جمهوری اسلامی عبور کرده است، سبب شد تا خبرنامه دانشجویان ایران به گفتگوی تلفنی با برخی از چهره‌های جریان اصلاح طلب و فعالین این حوزه بپردازد و پاسخ آنها را در خصوص اظهارات مهدی نصیری جویا شود که در ادامه این گزارش مشروح مصاحبه تلفنی با فاطمه راکعی، زهرا نژاد بهرام، شهیندخت مولاوردی، مجید فراهانی، شهاب طباطبایی، محمد سالاری، سیدحسن رسولی را می‌خوانید:

شهاب‌الدین طباطبایی دبیرکل حزب ندای ایرانیان در این واکنش به اظهارات اخیر اظهار مهدی نصیری اظهار داشت: اظهارات مهدی نصیری تکرار یک شوخی بی‌مزه و توهمی است که ۱۴۰۱ هم براندازان خارج نشین برایشان ایجاد شده بود. نه مردم و نه نخبگان سیاسی هیچکدام نگاهشان به بیرون از کشور نیست.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در ادامه گفت: اصلاح طلبی یعنی اصلاح در درون ساختار بنابراین وقتی می‌گوییم اصلاح طلبی یعنی خواستار اصلاحات درون نظام هستیم، معنی دیگر آن این است که نگاهی به خارج از کشور و بیرون و براندازی اساسا در میان طیف‌های مختلف اصلاح‌طلب وجود ندارد.

طباطبایی در پایان افزود: صحبت این آدم‌ها(مهدی نصیری) را آنقدر جدی نگیرید. این صحبت ها تکرار کمدیک توهماتِ دوسال پیش براندازها است. ما اگر واقعا در داخل کشور درست عمل کنیم، مردم احساس رضایتمندی داشته باشند اصلا به این حرف‌ها گوش هم نمی‌کنند. فقط یادمان باشد به قول رهبری مگس روی زخم می‌نشیند ما باید برویم زخم را درمان کنیم کاری به مگس‌ها نداشته باشیم.

شهیندخت مولاوردی فعال سیاسی اصلاح طلب و معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور دولت یازدهم نیز در این خصوص گفت: این موضوع باید از خود آقای نصیری سوال شود که چرا همچنین صحبتی داشته‌اند. بنده سخنگوی جریان نیستم، حالا باید دید که در جلسات با دوستان، چه تصمیمی خواهند گرفت.

وی در ادامه افزود: من معتقد نیستم که جریان اصلاحات در کنار اپوزیسیون ایستاده باشد و همچنین جریان اصلاحات عبور از جمهوری اسلامی را کلید زده باشد و چرا که این جریان مرزبندی خود را با اپوزیسیون همواره حفظ کرده است. در تمام بیانیه‌هایی نیز که تاکنون صادر شده است، هیچکدام همچنین صحبتی با این مضمون‌ را تایید نمی‌کنند. نسبت به صحبت‌های اخیر آقای نصیری هم معتقدم که اگر جریان اصلاحات بخواهد بوسیله سخنگوی خود موضع خود را روشن می‌کند، احتمالا در جلسه‌ای که روز یکشنبه در پیش است ناظر به آن صحبت شود.

سیدحسن رسولی فعال سیاسی اصلاح طلب و سخنگوی ستاد انتخاباتی محمدرضا عارف در در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در واکنش به مصاحبه نصیری با BBC اظهار کرد: من هم مصاحبه آقای نصیری که اخیرا در مسافرت کانادا هستند شنیدم و ایده و پیشنهادی که ایشون مطرح کردند با این عنوان که پیوندی برقرار شود بین شاهزاده و تاج زاده و سایر محورهای گفته های ایشان رو یکی دوبار مرور کردم و خواندم در مقام اظهار نظر به عنوان یک شهروند در مرحله اول و در مرحله دوم به عنوان عضوی از جبهه اصلاحات و در مرتبه سوم و بعدی به عنوان دوست نزدیک خانوادگی و همکار سابق آقای تاج زاده این نکات را عرض می کنم.

اولا اظهار نظر آقای مهدی نصیری با توجه به مواضع پیشین و فعلی ایشان در مورد این پیشنهاد خاص و هر نقطه نظر دیگری که مطرح می کنند مصلحت و مسئولیتش متوجه خودشان است. ثانیا از آنجا که در این اظهار نظر نسبت به جریان اصلاحات که یک جریانی است برخواسته از بطن و متن انقلاب اسلامی، یک جریان فکری اصیل سابقا موصوم به نیروهای خط امام و از ۲ خرداد ۷۶ به بعد موصوم به اصلاحات برخواسته از درون ساختار نظام جمهوری اسلامی است که در بخش قابل توجهی از تاریخ ۴۵ ساله حیات جمهوری اسلامی ایران این جریان ما اصلاح طلبان بخشی از ساختار رسمی بوده‌ایم و طبعا امروز با صراحت باید نسبت به مواضع و عملکردمان در آن دوره ای که مسئولیت داشتیم منصفانه پاسخگو باشیم به عنوان مثال اگر بنده به عنوان یک فرد اصلاح طلب ۴ سال در خراسان استاندار بودم به نمایندگی از ساختار جمهوری اسلامی ایران من مسئولیت اداره بزرگ ترین استان کشور را در اختیار داشتم امروز اگر یک جریان دانشجویی در مشهد و یا در تهران از من بخواهد که تو بیا در مورد نقاط ضعف و قوت در یک گزارش عملکرد پاسخ بده حتما من مسئولیت دارم که این کار را بکنم نباید عبور کنم ازش و نه در مقام پاسخگویی در حقیقت با پرهیز از هویت انقلابی و اصلاح طلبی با یک پوشش دیگری وارد شوم در آن پوشش دیگر شاید پیوستن به جریان مخالف جمهوری اسلامی ایران باشد که جریان اصلاحات همانطور که عرض کردم به لحاظ روانشناسی و هویتی مرز روشن دارد.

اولا با اپوزسیون خارج از کشور که به تعبیر آقای نصیری شاهزاده محور است و هم با روش های حمکرانی امروز در قوای سه گانه که از نظر من، ما با این جریان هویت واحد داریم همه برخواسته از بطن انقلاب هستیم ولی نسبت به این نحوه حمکرانی ما منتقدیم دلسوزانه و مصلحانه این نکته دوم هست.

نکته سوم من نمایندگی از آقای مصطفی تاجزاده ندارم ولی همانطور که عرض کردم علاوه بر رفاقت دیرینه در یک مقطعی ما هر دو معاون وزیر کشور بودیم همسایه و روابط نزدیک داشتیم آقای تاجزاده اولا مواضعش را به صراحت اعلام کرده واضح و شفاف و هیچ چیز ناگفته ای ندارد.

در هیچکدام از این اظهار مواضع ذره ای از مرزهای هویتیش عدول نکرده من حتی به یاد دارم که آقای تاجزاده در مقطعی که معاون سیاسی وزیر کشور بودن و بعد معاون پشتیبانی و برنامه ریزی بودن خطاب به استانداران، فرمانداران، معاونین و مدیران تاکید می کردند که از رسانه های داخلی استفاده کنند حالا به هر دلیلی من نمی خواهم بگویم صحبت با رسانه های غیر داخلی در حقیقت گناه کبیره است ولی من تعصب مصطفی تاجزاده را دارم تاکید می کنم و به یاد ندارم تاجزاده با یک رسانه بیگانه تاکنون مصاحبه ای داشته باشد لذا من به عنوان یک شاهد، همکار و یک رفیق رابطه ای بین این مجموعه گفته های آقای نصیری بین شاهزاده و مصطفی تاجزاده و جریان اصلاحات به هیچ عنوان نمی بینم و انتظار دارم که تحلیلگران، اظهار نظرکنندگان که آزاد هستند در اظهار نظر مواضع خودشان شرط عدالت و انصاف را و حقوق انسانی، حقوق اساسی اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر مثل آقای تاجزاده و جریان اصلاحات را رعایت کنند و انصاف داشته باشند.

مجید فرهانی فعال سیاسی اصلاح‌طلب، نیز در این خصوص گفت: نصیری کیست؟ کدام مهدی نصیری؟ نمی شناسم. همان مهدی نصیری که کیهان بوده است!!!؟ من خیلی وقت مصاحبه سیاسی نمی کنم نمی دانم چرا با من تماس گرفتید؟من در این خصوص نظری ندارم و شخصا عضو جبهه اصلاحات نیستم و در این چند ساله هیچ مصاحبه سیاسی نداشتم و حرفی ندارم.

فاطمه راکعی از اعضای جبهه مشارکت ایران اسلامی، در پاسخ به سوال در خصوص اظهارات نصیری گفت: بنده باید تحقیق کنم ببینم، اگر به جریان اصلاحات نزدیک هستید با شما صحبت کنم اگر نه صحبتی با شما ندارم.!

محمد سالاری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و دبیرکل حزب همبستگی ایران اسلامی، ضمن اینکه مصاحبه را به وقت دیگری موکول کرد گفت؛ حرف‌های مهدی نصیری، واقعا یک توهم است.!

کد خبر 848558 برچسب‌ها پهلوی خبر ویژه اصلاح‌ طلبان